Xiinxala Walsimannaa Qabiyyeewwan Silabasii, Kitaaba Barataafi Qajeelcha Barsiisaa Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 11ffa

Abstract

Qorannoon kun walsimannaa qabiyyeewwan silabasii, kitaaba barataafi qajeelcha barsiisaa barnoota Afaan Oromoo kutaa 11ffaa xiinxaluun kan hojjetamedha. Meeshaaleen barnootaa kunneen gama dhiyeenya qabiyyee isaaniin hagam walsimanii ykn walii galanii qophaa’an kan jedhu xiinxaluun bu’aan isaa gabaasa qorannoo kana keessatti ifatti dhiyaateera. Hojiin qorannoo kun kan inni ittiin dhiyaate mala qorannoo akkamtaatiini. Kunis qorataan hojiin isaa meeshaalee barnoota Afaan Oromoo kutaa 11ffaa xiinxaluu waan ta’eef kallattumaan meeshaalee kanneen (kitaaba barataa, qajeelcha barsiisaafi silabasii) barnoota Afaan Oromoo kutaa11ffaa) mala iddatteessuu miti carraa keessaa tokko kan mala akkayyoon filachuun walsimannaan qabiyyeewwan isaanii adda baasee ibsee jira. Walsimannaan qabiyyeewwan meeshaalee kanneenii maal akka fakkaatu adda baasuuf meeshaalee funaansa ragaa sakatta’a kuufattootaafi af-gaaffii barsiisotaa fayyadameera. Kuufattoonni sakatta’amanis silabasii, kitaaba barataaf qajeelcha barsiisaa barnoota Afaan Oromoo kutaa 11ffaati. Barsiisonni af-gaaffiin dhiyaateef mana barumsa Sayyoo sad.2ffaatti gosa barnoota Afaan Oromoo kutaa 11faaa kanneen barsiisaa jiraniidha. Barsiisonni kunis tooftaa iddatteessuu miti carraa keessaa tokko kan ta’e tooftaa ammargee fayyadamuun filatamani. Ammargee Kanan fayyadameefis barsiisonni mana barumsaa kanatti gosa barnoota Afaan Oromoo kutaa11ffaa barsiisaa jiran barsiisota sadii qofa waan ta’aniif, sadan isaanii iyyuu akka odeef kennitootaatti fayyadameera. Ragaalee qaaccessuu ilaalchisee qorataan hojiin jalqaba hojjete walsimannaa meeshaalee kanneenii xiinxaluuf meeshaalee kanneen gabatee keessatti tarreessuun boqonnaa boqonnaan qabiyyee isaan qabatanii dhiyaatan ibsee jira. Itti fufuun kanneen gabatee keessa taa’an jalatti ibsi bal’aan haala hubatamuu danda’uun kennameera. Afgaaffii barsiisotaaf dhiyaateefi deebiin isaan deebisanis walduukaa dhiyaatanii jiru. Bu’aan qaaccessa ragaalee afgaaffiifi xiinxala meeshaalee kanneeniis dhiyaatee jira. Hojii qarannoo kanaan argannowwan irra ga’aman: Meeshaaleen barnootaa kun hariiroo hedduu qabaatanis hanqinoonni akka qabiyyeen silabasii keessatti dhiyaate dandeettii afaanii maraaf xiyyeeffannaa qixa laachuu dhabuu, qabiyyeen kitaaba barataafi qajeelcha barsiisaa keessa jiru silabasii keessa jiraachuu dhabuu, qabiyyeen akka baratamuuf dhiyaateef gilgaalli qabiyyicha shaakalchiisuuf kitaaba barataa keessatti dhiyaate walsimuu dhabuu, silabasiin dhimmoota afoolaan walqabataniif xiyyeeffannaa osoo hin laatin hafuu, qabiyyeen walfakkaataan boqonnaa jalqabaa hanga dhumaatti silabasii keessatti deddeebi’ee ka’uu fkkf. Yaadni furmaata qaamoleen naannoo kanatti ogummaa qaban keessattuu barsiisonni meeshaalee kanneen fayyadaman yeroo yeroon madaallii gaggeessuun barbaachisaa akka ta’eefi hanga walsimanii dhiyaatanitti immoo walsimsiisaa itti fayyadamuun barbaachisaadha.